GALAPAGOS ISLANDS

Share:

Galapagos Islands hi khawvela hmun mawi leh mitla berte zing ami a ni a, Pacific Ocean-a thliarkar awm te an ni. Ecuador atanga thlang lam 960 km vela awm a ni a, South America hmar thlang lama awm a ni. Galapagos Islands hi thliarkar rual awmkhawm a nih angin thliarkar lianzual 13 leh a te zual 6 a awm a; heng thliarkar ho te hi ‘Archipelago de Colon’ ti’a vuah a ni bawk. A zau zawng hi 7,915.52 sq km a ni a, Pacific Ocean chungah hian a inzar pharh duai mai a, tuipui chunga a inzarh pharhna leh a hmun luah zau zawng hi 58,810.88 sq km zet a ni. Mihring cheng an tam lutuk lova, 6,000 vel chauh an khawsa a. He thliarkara ramsa te hi chi hrang hrang an ni a, khawvel hmun danga awm ve lo tam tak chu he thliarkarah hian hmuh tur an thahnem hle.


He thliarkara mihring kal hmasa ber chu ‘Fray Tomas’ a ni a, ani hi ‘Panama Bishop’ a ni nghe nghe a, kum 1535 khan alo kal tawh a ni. He hmun hi tihpalh thilthu tak meuha a hmuh a ni a; lawng hmanga Peru lama zin tum a ni. ‘Francisco Pizarro’ leh a ‘Lieutenant’ te inhmuhthiamlohna chingfel tura kal a ni a.  Hetih hunlai hi ‘Incas’ an hneh hlimchhawn lai tak a ni nghe nghe. Hetia tuipui chunga a zin lai hian an chuanna lawng chu a ding thut mai a. Thli thaw a kiang a, tuifawn chak tak chuan Galapagos thliarkarah hian a lenchhuak ta a ni. He ‘Bishop’ hian ‘Berlanga’ tih lehkhabu ziakin a chhuah a, chu lehkhabuah chuan Galapagos chu hmun hreawm tak a nih thu leh thlaler hmunro tak ang mai a nih thu a tarlang a. Tin, Galapagos thiarkaraa Satel awm te chu an hmingah, ‘Marine Iguanas’, ‘Sea Lions’ ti’a an vuah thu leh Sava chi hrang hrang chanchin te chu a tarlang nasa hle a ni. 

Charles Darwin kha’n Galapagos thliarkar hi 1853 kumah ‘Scientific Study’ a lo nei tawh a; Sava chi hrang hrang te, Satel te leh an khawsakphung, chenna leh nungchang thlengin a zirbing a, thilmak tam tak a hmuchhuak nghe nghe a ni. Tin, thliarkar hrang hranga Satel lianpui pui te chuan danglamna engemaw tak hi an nei hrang vek a, an inang lo deuh vek mai a ni tih te a hmuchhuak zel a. Sava tam zawk te chu khawvel hmundanga awm ve ngai lo te an ni a, abikin khawmuala tla thin te chu an ni a, an danglam hle a ni. Darwin chuan a hunpuma ‘Research’ leh ‘Idea’ zawng zawng lo chhuahna bul chu ‘Galapagos Islands’ hi a ni e, a ti hial. Darwin zirbingna, zirchianna leh a thil hmuhchhuah tam tak te hian vawiin thleng pawhin ‘Galapagos’ nen hian inzawmna a nei tlat a ni.   

Galapagos Islands tlawh chu ‘Wildlife Documentary’ lai taka awm ang mai kan ni, an lo ti hial thin. Khawvel hmun hrang hrang atangin helai hmun tlawh tur hian mi tam tak an lo fuankhawm thin a, hmundanga an la hmuh ngai loh leh awm lo ramsa tinreng; Penguin, Fur Seal, Giant Tortoise, Marine Iguanas, Blue-Flooted Bodies, Hawks leh adangte... chuan an mit a titlai thin em em a. Heng ramsa vang tak tak te hian a tlawhtu te chu hlim takin a siam thin.  

Galapagos Islands-ah hian Sangha chi hrang hrang 400 chuang leh khawvel hmundanga awm ve lo ramsa chi 50 dawn lai a awm a.


Heng; Tuikep, Hnapkhawn, Kaikuang leh Octopus etc… te hi chi 800 dawn lai an awm bawk a. Hei hian ‘Seafood’ ngaina tute tan pawha duhthusam ram chu a ni  tih a tarlang chiang hle a ni. Tin, ‘Marine Iguana’ an tih helai hmuna awm te hi Laiking(Lizard) te zinga tuia cheng/hleuh thei awmchhun an ni an ti.


Scientist te chuan kum maktaduai tam tak liam tawhah khan leia cheng chi ‘Iguana,’ America ram thlang lam ami te chu engemaw avangin an awmna thingluang chawpin he thliarkarah hian tuiin a rawn len a nih an ring a, tichuan tuiah engtin tin emaw khawsa vein tuihnuaia thlaite chu chaw atana ringin an damkhawchhuak ve turah an ngai a ni.


Giant Tortoise ‘Satel lianchi’ hi ‘Galapagos’ thliarkara rannung dangdai leh mite hriat hlawh ber a ni a, he thliarkar tilartu ber pawh hi a ni hial awm e. Heng Satel te hi kum 150 thleng te an dam thei a, Pound 595 thlenga rit te an ni tlangpui thin.


Tin, heng bakah hian, ‘The Blue-Flooted Booby’ hi he thliarkar ti hmingthangtu pakhat a ni ve bawk a. Heng Sava te hi an mawiin an duhawm em em a, an ke hi a pawl phat mai a, Feet 2.5 atanga 3 thlenga sangin an thang thei a. Tin, an inlem dan te hian mit a titlai em em a, an zuang/lim ter ter a, kun hniamin an lu hi vanlamah a dakchhuak a, an thla an zarhpharh duai thin. Heng sava ke pawl chi chauh te hi an awm lova, a ke sen chi te pawh an awm ve tho a ni.



He hmun hi tlang kang ilo atanga lei sa tui lo tawlh chhuak(Lava) inchhekkhawl atanga insiam a ni a, he ‘Lava’ hi tuipui chhuat atanga lo putchhuak a ni. He lei insiamrem dan hi kum maktaduai 4 vel liam tawh atang daiha intan a ni, tiin mithiam te chuan an sawi.  Tun thleng pawhin Tlangkang te hi a la awm zing hle a ni. Kum zabi 16 vel laiah khan he thliarkar hi misual, suamhmang hote tawmna leh khawsakna hmun ber thin a ni a, a chhan chu  ‘Spanish’ sumdawng mite zinkawng a nih vang a ni a, he tuipui chungah hian sumdawng lawngte an zin thin a ni. Helai thliarkarah hian tui leh eitur ilo lamna atana lo ruahman derin khualzin leh sumdawng te chu an lo hui peng a, an lo suam zawk daih thin thung.

Nature ngaina tute tan chuan helai hi inhnangfakna tling tak tur a ni a, Pathian themthiamna pholangtu pakhat a ni bawk. Nungcha chi hrang hrang te chu Pathian ropuina puang chhuaktu te an ni a, chumi hmuna kal chu chhungril hlimna thlentu pakhat a ni. A hmunhma leh a chhunga chengte chu Pathian thilsiam dangdai tak tak te leh ropui tak tak te an ni hlawm a, hmun hla tak tak atang te leh hmun hrang hrang atang te in he hmun tlawh tur hian mi tam tak te chu an kal ruih ruih thin a. Abikin Nature ngaina a, nungcha te khawvel lawm a, ngainatu te an tam lehzual.

Galapagos Islands-a Island lar zual te;

Isabela Island: 
Isabela Island hi ‘Galapagos Islands’ zinga thliarkar lian ber a ni a, a huam zau zawng hi 4,536.32 sq km a ni. He thliarkar pianhmang hi ‘Sea Horse’ ang a ni a, tlangkang awmna hmun a ni ber e. Leilung chanchin zirna atanga an tehin khawvela tlangkang insiam duhna hmun ber te zing ami a ni an ti hial a ni. He thliarkar hi thing leh hnim chi hrang hrang, ramsa chitin rengah te a hausa hle a, ‘Galapagos’ thliarkara Satel tam zawk te hi he ‘Isabela’ thliarkarah hian an awm a, Satel te chu ‘Galapagos’ thliarkara thliarkar dang zawng te aiin he hmunah hian an tam ber a ni. Satel thenkhat chu tlangkang lo alh chhuahna kua-a chirh tlingah te chuan inbualin an hun tam zawk an hmang thin. ‘Galapagos’ satel te nungchang leh khawsakphung hi satel dangte khawsaziaah an la hmu ngai lo hrim hrim a ni.


Ferdinanda Island: 
Ferdinanda Island hi ‘Isabela Island’ thlanglama awm a ni a, helai hmun pawh hi tlangkang insiam duhna hmun tak a ni ve tho a. A huam zau zawng hi 634 sq km a ni a, ‘Galapagos Islands-a’ thliarkar lian ber pathumna a ni a, a naupang ber ve thung. He thliarkarah hi a huhoa cheng chi, ‘Marine Iguana,’ ‘Galpagos Penguins’ leh ‘Cormorants’ te tana hmun duhthusam leh hmun nuam tak a ni a, a tam pawh an tam hle reng a. He hmunah hian mihring khawsa leh cheng erawh an awm lo a ni.

Santa Cruz Island:
Santa Cruz Island hi ‘Galapagos’ thliarkarte zingah a lailum luahtu a ni a, a zau zawng hi 993.28 sq km a ni a, ‘Galapagos’ thliarkara mihring khawsa leh cheng tamna hmun ber a ni. Tin, thliarkar tlawhtu tamna ber pawh a ni a. He hmunah hian ‘The Galapagos National Park Service’ leh ‘Charles Darwin Research Centre’ te din a ni a, he thliarkar hi ‘Chaves’ ti’a vuah leh koh pawh a ni tho bawk a, ‘Ecuador’ tawngin ‘Official’ hming atan ‘Isla Santa Cruz’ ti’a ziah a ni.

Galapagos Island hi UNESCO chuan ‘World Heritage Site’ atan a puang a, ‘Ecuador’ ta a ni a, enkawlna tha tak hnuaiah humhalh a ni a. Tin, ‘The Nation’s National Park’ tih changchawiin vawngthat a ni tlat bawk a ni. He hmunah hian ‘Science’ lam thilah hnuhma leh sulhnu pawimawh tak tak a tam em avangin a hmun tam zawk (97%) chu ‘National Park’ atana puan a ni. Heng ‘Ecuador’ ramin a humhalh chinah hian mihring khawsa an awm lova, ‘Galapagas National Park’ chhunga luhman hi hmundang atanga lo kalte hnen atanga lak leh khawn zel a. ‘Park’ ilo hmun atana buatsaih lohna hmunah erawh mihring 25,000 vel an khawsa a ni.


Kum 100 kalta chhung khan heng ‘Galapagos Islands’ hmuna thliarkar tam tak te hian tum 13 lai mai tlangkang avangin chhiatna nasa tak an lo tuar tawh a. Heng tlangkangina a tihchhiat hmunhma te hi mi tam takte hmuhnawm tih leh dangdai tak a ni a, thliarkar lo insiamna tura thilthleng pawimawh a nihna leh thilnung mawlte atanga zawi zawia thil nung sang zawka than danglamna (Evolution) lam thil ngaihventute tan heng hi a bul intan dan leh innghahna a nih avang te pawhin (Evolutionary Biology) inmung dan chhuidawn theihna tur atana hmun pawimawh leh tangkai a ni a, heti lama zirbingna nei leh a tuimi te tan chuan hmun hlu tak a ni.

 

Galapagos Islands sik leh sa inlumlet dan hi a mak hle a, kumtluan mai hian a danglam tehchiam thin lova, a ngai rengin a awm mai thin. A vawh hunlai hi a awm lo tih theih a ni a, thlasik a hmu ve lo tih theih a ni. Mahse, kum khata hunbi inthen ang hi chi hnih a nei ve thung a; chung hunbi inthlak thleng thinte chuan helai hmun hi Green lush tropical lands leh, Barren tropical lands tiha sawia theih turin danglamna a thlen thin thung. Hunbi inthen chi hnih te chu; Hot leh Dry Season te an ni. Hot Season hi he thliarkarina ruahtla a dawn ve theihna hun a ni a, tam tak erawh tla ngai lo thung. December atanga May thla thleng a awh a, tuipui te chu dam takin a champut a, a nawm zual  hunlai tak pawh a ni a. A lum lam hi 26C (79F) vel niin an sawi. Dry Season erawh hi chuan June atanga November thla thleng a awh ve thung a, a leilung hi a ro deuh ruap thin.

Hot Season

Dry Season
He thliarkar hmunah hian chhun leh zan rei zawng a inchen reng thin a, kumtluanin darkar 12 chhung khaweng a hmu a ni. Kum tin mi 79,000 vel zetin he hmun hi tlawh ziah ang an ni. Helai hmuna thliarkar tam tak, a upa zual lam te hi tuipuiah an pil tawlh tawlh a, a naupang lam te erawh chu an pil ve chuang lova, an pawng tulh tulh zawk a ni.



Ramsa tam zawk te hi khawvel hmundang ami te ang lo takin mihringte an hlau a, tihnat an tum ngai meuh lo. Mihringte tana hlauhawmin an khawsa ngai lo a ni.
Kum zabi 18-na lai vel khan helai hmuna thliarkar pakhat; Floreana an tihah chuan bawm an lo hung a, he bawm hi tuipuia khualzin mite thu inthawnna hmun a ni thin. He thu inthawnna hmun hi helai hmuna mi tam tak te mittitlaitu leh hip bertu pakhat a ni a, hmuh theihin a la awm a ni.

Post a Comment

2 comments:

  1. Thank You and I have a dandy provide: Whole House Renovation Cost Calculator house makeover

    ReplyDelete